Polityka lekowa stanowi jeden z głównych obszarów polityki zdrowotnej, bowiem farmakoterapia jest jednym z podstawowych elementów leczenia każdego pacjenta. Dostęp pacjentów do bezpiecznych, efektywnych terapeutycznie i kosztowo produktów powinien skutkować nie tylko poprawą stanu zdrowia pacjentów, ale również jakości życia uwarunkowanej stanem zdrowia.

Biorąc pod uwagę fakt wpływu terapii lekowej na jakość życia, należy mieć na uwadze, że polityka lekowa wpływać będzie na inne obszary, także na gospodarkę czy politykę społeczną. Stosowanie bardziej efektywnych terapeutycznie produktów leczniczych umożliwi pacjentom szybszy powrót do zdrowia, do wykonywanych obowiązków i pracy zawodowej. Z uwagi na rosnącą zachorowalność na choroby przewlekłe, głównie nowotwory i choroby układu krążenia, w kolejnych latach prognozowany jest wzrost zapotrzebowania na produkty lecznicze.

Racjonalne, a tym samym bezpieczne, efektywne terapeutycznie i kosztowo stosowanie u pacjentów produktów leczniczych powinno być jednym z priorytetów każdego systemu opieki zdrowotnej. W lipcu 2018 roku Ministerstwo Zdrowia przedstawiło do konsultacji dokument pod nazwą Polityka Lekowa Państwa, który określa priorytety działań Rządu Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie gospodarowania lekami w latach 2018-2022. Niniejszy artykuł przedstawia najważniejsze założenia nowej Polityki Lekowej Państwa, odnosząc się jednocześnie do stanowiska Światowej Organizacji Zdrowia w zakresie tworzenia i realizacji państwowych polityk lekowych.

Polityka lekowa według WHO

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO, ang. World Helath Organization), jak również publikacje innych instytucji czy światowych ekspertów z obszaru polityki lekowej wskazują, iż rola opracowywania i wdrażania narodowych programów polityki lekowej jest bardzo duża. Racjonalne stosowanie produktów leczniczych, zapobieganie nadużyciu leków, a jednocześnie zapewnienie dostępności do najważniejszych produktów wszystkim pacjentom powinny stać się priorytetami polityk lekowych w każdym kraju^1,2. Podkreślana jest również waga realizacji założeń krajowej polityki lekowej w poszczególnych placówkach medycznych, wdrażanie szpitalnych polityk lekowych przez zarządzających szpitalami oraz dbałość o racjonalne stosowanie leków przez personel medyczny, co daje gwarancję zapewnienia pacjentom jak najlepszych jakościowo terapii.

W 2016 roku Światowa Organizacja Zdrowia opracowała dokument zawierający wskazówki tworzenia polityki lekowej w państwach⁴. Dokumenty Światowej Organizacji Zdrowia mają na celu racjonalizację stosowanych leków na  świecie w obliczu coraz większej liczby produktów znajdujących się na rynku, co przekłada się na zwiększające się wydatki na produkty lecznicze, zarówno na poziomie krajowym, jak i globalnym⁵. Światowa Organizacja Zdrowia wskazuje, by krajowe polityki lekowe obejmowały interesy zarówno publicznych, jak i prywatnych uczestników rynku. Zalecane jest, aby krajowa polityka lekowa obejmowała cele (średnio i długookresowe) dla wszystkich tych podmiotów, a poszczególni interesariusze byli zaangażowani w proces konsultacji założeń polityki lekowej.

Cele tworzenia narodowych polityk lekowych według Światowej Organizacji Zdrowia to:

1. Przedstawienie oficjalnego zapisu wartości, aspiracji, celów, decyzji oraz średnio- i długookresowych zobowiązań rządu w obszarze polityki lekowej.
2. Zdefiniowanie kierunku i celów sektora farmaceutycznego oraz wyznaczenie w tym zakresie priorytetów; zidentyfikowanie strategii pomagających w spełnieniu tych celów oraz zidentyfikowanie osób lub podmiotów odpowiedzialnych za wdrażanie głównych składowych tej polityki.
3. Stworzenie krajowego forum do dyskusji nad celami polityki lekowej^5,6.

Światowa Organizacja Zdrowia w swoich dokumentach podkreśla, że kluczowym warunkiem do rozwoju polityki lekowej jest stosowanie ograniczonej liczby szczegółowo wybranych na podstawie dowodów naukowych leków. Szczegółowe cele i priorytety Polityk Lekowych Państw powinny zależeć od specyfiki danego kraju, obecnej sytuacji epidemiologicznej i demograficznej oraz związanego z nimi profilu chorobowości pacjentów, a także ogólnych priorytetów rządu w zakresie polityki zdrowotnej⁷. 

Polityka Lekowa Państwa – co to tak właściwie jest i w jakim stopniu dotyczy Polski? 

Polityka Lekowa Państwa to dokument o charakterze strategicznym, określający priorytety Ministerstwa Zdrowia w zakresie polityki zdrowotnej w obszarze polityki lekowej na najbliższych kilka lat. Ostatnio obowiązujący dokument Polityka Lekowa Państwa obejmował lata 2004-2008⁸. Dokument ten zawierał wnioski i propozycje działań w wybranych obszarach polityki lekowej, takich jak: instrumenty polityki lekowej (obejmując: dopuszczenie do obrotu, refundacja i ceny), rynek leków, dystrybucja leków (w tym hurtownie i apteki), racjonalizacja farmakoterapii, kształcenie, informacja o lekach (dla specjalisty – środowiska medycznego i dla pacjenta), nadzór nad rynkiem, oraz przystąpienie Polski do Unii Europejskiej.

Dokument z 2018 roku powstał przy współpracy sektora publicznego (Ministerstwo Zdrowia, Narodowy Fundusz Zdrowia, Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji, Główny Inspektor Farmaceutyczny, Narodowy Instytut Leków, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego, Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, itp.), członków Komisji Zdrowia (posłowie i senatorowie), konsultantów krajowych w wybranych obszarach medycyny, przedstawicieli przemysłu farmaceutycznego, przedstawicieli pacjentów oraz przedstawicieli samorządów zawodów medycznych. Koordynatorem prac byli przedstawiciele Ministerstwa Zdrowia.

Ciąg dalszy artykułu w następnej części.

Artykuł pochodzi z kwartalnika „Farmakoekonomika Szpitalna”, nr 45/2019

Autor:

dr n. o zdr. Urszula Religioni
Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie,
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Zakład Analiz Ekonomicznych i Systemowych,
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny (NIZP-PZH)

Artykuł pochodzi z kwartalnika „Farmakoekonomika Szpitalna”, nr 45/2019 

Źródła:

• • Strang J., Babor T., Caulkins J. i in., Drug policy and the public good: evidence for effective interventions, The Lancet 2012; 379(9810): 71–83.
  • Ministerstwo Zdrowia, Polityka Lekowa Państwa 2018-2022, dostępny w Internecie:   <https://www.gov.pl/documents/292343/436711/POLITYKA_LEKOWA_PA%C5%83STWA_2018-2022_12072018_v76.pdf/040bcf05-b07d-703d-0368-ccdc075f7c3e>, s. 7, dostęp dnia 15.09.2018 r.
  • Ministerstwo Zdrowia, Polityka Lekowa Państwa 2018-2022, dostępny w Internecie:   <https://www.gov.pl/documents/292343/436711/POLITYKA_LEKOWA_PA%C5%83STWA_2018-2022_12072018_v76.pdf/040bcf05-b07d-703d-0368-ccdc075f7c3e>, s. 9, dostęp dnia 15.09.2018 r.
  • Naczelna Izba Aptekarska, Uwagi do dokumentu „Polityka Lekowa Państwa 2018-2022”, dostępny w Internecie: <https://www.nia.org.pl/2018/07/27/nia-uwagi-do-dokumentu-polityka-lekowa-panstwa-2018-2022/> , dostęp dnia 26.09.2018 r.
  • Związek Zawodowy Pracowników Farmacji, Polityka Lekowa Państwa, dostępny w Internecie: <http://www.zzpf.org.pl/aktualnosci/35-polityka-lekowa-panstwa>, dostęp 26.09.2018 r.
  • Naczelna Izba Lekarska, Stanowisko Nr 8/18/VIII Naczelnej Rady Lekarskiej z dnia 31 sierpnia 2018 r. w sprawie projektu dokumentu „Polityka Lekowa Państwa 2018-2022, dostępny w Internecie: <https://www.nil.org.pl/__data/assets/pdf_file/0005/132269/rs008-18-VIII-.pdf>, dostęp dnia 26.09.2018 r.
  • Pracodawcy Rzeczypospolitej Polskiej, Pracodawcy o Polityce Lekowej Państwa, [dostęp 26.09.2018], dostępny w Internecie: <https://pracodawcyrp.pl/aktualnosci/pracodawcy-o-polityce-lekowej-panstwa>.
  • Rynek Aptek, PZPPF przedstawia uwagi do dokumentu Polityka Lekowa, [dostęp 26.09.2018], dostępny w Internecie: <http://www.rynekaptek.pl/wywiad/pzppf-przedstawia-uwagi-do-dokumentu-polityka-lekowa,27158.html>.
  • INFARMA, Polityka Lekowa Państwa 2018 – 2022 odpowiada na konkretne potrzeby zdrowotne społeczeństwa, [dostęp 26.09.2018], dostępny w Internecie: <https://www.infarma.pl/biuro-prasowe/aktualnosci-i-wydarzenia/polityka-lekowa-panstwa-2018-%E2%80%93-20122-odpowiada-na-konkretne-potrzeby-zdrowotne-spoleczenstwa/>.
  • Polskie Towarzystwo Reumatologiczne, Uwagi Polskiego Towarzystwa Reumatologicznego do projektu dokumentu „POLITYKA LEKOWA PAŃSTWA 2018 – 2022”, [dostęp 26.09.2018], dostępny w Internecie: <http://www.reumatologia.ptr.net.pl/?uwagi-polskiego-towarzystwa-reumatologicznego-do-projektu-dokumentu-%E2%80%9Epolityka-lekowa-panstwa-2018-%E2%80%93-2022%E2%80%9D,265>.
  • Das P., Horton R., Essential medicines for universal health coverage, The Lancet 2016; 389(10067): 337-339.
  • LaingO., Hogerzeil H.V., Ross-Degnan D., Ten recommendations to improve use of medicines in developing countries, Health Policy and Planning 2001; 16(1): 13–20.
  • World Health Organization, How to develop and implement a national drug policy. Second edition, Geneva 2016, dostępny w Internecie: <http://apps.who.int/medicinedocs/pdf/s2283e/s2283e.pdf>, dostęp dnia 20.09.2018 r.
  • World Health Organization, WHO Policy Perspectives on Medicines – How to develop and implement a national drug policy, Geneva 2003, dostępny w Internecie: < http://www.who.int/management/background_4b.pdf>, dostęp dnia 20.09.2018 r.
  • Zygadło E., Gdzie się podziała polityka lekowa państwa?, „Menedżer Zdrowia” 2015; 3:45-49.
  • World Health Organization, National Medicine Policy, dostępny w Internecie:  <http://apps.who.int/medicinedocs/documents/s19581en/s19581en.pdf>, dostęp 20.09.2018 r.
  • Ministerstwo Zdrowia, Polityka Lekowa Państwa 2004-2008, dostępny w Internecie: <http://www2.mz.gov.pl/wwwfiles/ma_struktura/docs/plekp2004_2008_230304.pdf>, dostęp 15.09.2018 r.