W zamyśle twórców prawa dotyczącego opieki zdrowotnej, wszelka nowa legislacja ma wprowadzać większy niż dotychczas stopień przejrzystości działań władz publicznych w obszarze zdrowia, a także otworzyć system na nowe, innowacyjne produkty, racjonalizując jednocześnie wydatki publiczne. Eksperci z dziedziny polityki zdrowotnej nieustannie opracowują coraz to nowsze rozwiązania w zakresie zdrowia.

Punktem wyjścia do zapewnienia Polakom satysfakcji z systemu opieki zdrowotnej miała być ustawa refundacyjna, której pierwsze poważane zmiany nastąpiły w 2012 roku (Dz.U.2011.122.696). Ustawa ta w zgodnej opinii ekspertów była jedną z najpoważniejszych reform w polskim systemie ochrony zdrowia w ciągu ostatnich kilku lat. Zmiany w polityce lekowej państwa w istotny sposób wpłynęły na wszystkich uczestników systemu ochrony zdrowia: płatnika, świadczeniodawców, hurtownie farmaceutyczne, apteki, lekarzy i pacjentów. Zmieniona ustawa refundacyjna wywarła bezpośredni i wieloaspektowy wpływ na poziom dostępności leków dla wielu grup pacjentów. Przyniosła bardzo znaczące zmiany w ordynacji lekarskiej, ale także zmieniła sytuację na rynku świadczeń zdrowotnych, zarówno w zakresie opieki podstawowej, jak i specjalistycznej. Zasadniczo zmieniła ekonomikę działań dystrybucji farmaceutycznej. Spowodowała zmiany w sposobie działania przemysłu farmaceutycznego, pogarszając jego rentowność i zmuszając do zmiany modeli biznesowych.

Niepewne warunki refundacyjne oraz częstotliwość publikowania obwieszczenia Ministerstwa Zdrowia powodowały, że coraz częściej producenci rezygnowali z uczestnictwa w postępowaniu refundacyjnym i decydowali się na pełnopłatną sprzedaż swoich produktów. Z kolei nagłe zmiany poziomu odpłatności spowodowały liczne zmiany w prowadzonej farmakoterapii u pacjentów, niepełnym realizowaniu przez nich recept, a także tworzenie nadmiernych zapasów leków w domu w obawie przed kolejnym wzrostem odpłatności. Ustawa o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych w założeniach Ministerstwa Zdrowia miała stworzyć kompleksowy system refundacji odpowiadający na aktualne zapotrzebowanie społeczne. Równocześnie system ten miał funkcjonować w ramach dostępnych publicznych środków finansowych i przyczynić się do racjonalizacji gospodarki finansowej Narodowego Funduszu Zdrowia. Ministerstwo  Zdrowia w uzasadnieniu do ustawy zakładało, że nowe regulacje zwiększą dostępność do leków i zmniejszą udział pacjentów w kosztach leczenia zwłaszcza, że cena leku jest najistotniejszym czynnikiem determinującym dostęp do produktów leczniczych.

Szukając oszczędności w systemie ustalono, że całkowity budżet na refundację w Polsce będzie wynosił nie więcej niż 17% sumy środków publicznych przeznaczonych na finansowanie świadczeń gwarantowanych w planie finansowym Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ). Obecnie Ministerstwo Zdrowia pracuje nad nowelizacją ustawy. Listy refundacyjne mają się ukazywać, co trzy, a nie co dwa miesiące. Ponadto planuje się publkowanie projektów obwieszczeń tak, aby inne firmy mogły również obniżyć cenę i nie wypaść z refundacji. Dodatkowo powstanie tzw. „Scientific advice”, czyli doradztwo dla firm farmaceutycznych przy składaniu wniosków o objęcie refundacją i doprecyzowanie instrumentów dzielenia ryzyka. Wydawać by się mogło, że źródłem oszczędności, a także racjonalizacji polskiego systemu opieki zdrowotnej mogłoby być ustabilizowanie rynku substancji czynnych wchodzących w skład leków objętych refundacją, a także równocześnie wchodzących w skład produktów dostępnych bez recepty (OTC- ang. over-the-counter drug). Wyłączenie z refundacji takich leków i ich funkcjonowanie wyłącznie jako preparaty OTC mogłoby zapewnić środki pozwalające na zwiększenie finansowania farmakoterapii niektórych przewlekłych chorób, które jednocześnie stanowią obciążenie ekonomiczne dla społeczeństwa.

Autorzy:
dr n. farm. Dorota Kopciuch, dr n. farm. Anna Paczkowska,
dr n. farm. Tomasz Zaprutko,  dr n. farm. Piotr Ratajczak,
dr hab. n. farm. Krzysztof Kus, Prof. dr hab. Elżbieta Nowakowska
Katedra i Zakład Farmakoekonomiki i Farmacji Społecznej,
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Artykuł pochodzi z kwartalnika „Farmakoekonomika szpitalna” nr 46/2019

Źródła:

• • Ameli O., Newbrander W., Contracting for health services: effects of utilization and quality on the costs of the Basic Package of Health Services in Afghanistan, Bull World Health Organ 2008; 86: 920–8. doi:10.2471/BLT.08.053108.
  • Jacobs B., Thomé J-M., Overtoom R. i in., From public to private and back again: sustaining a high service-delivery level during transition of management authority: a Cambodia case study, Health Policy Plan 2010; 25: 197–208. doi:10.1093/heapol/czp049.
  • Łuczak J., García-Gómez P., Financial burden of drug expenditures in Poland, Health Policy 2012; 105:2 56-64. doi:10.1016/j.healthpol.2012.01.004.
  • Infarma Związek Pracodawców Innowacyjnych Firm Farmaceutycznych n.d. https://www.infarma.pl/, dostęp 31.12.2018 r.
  • http://www2.mz.gov.pl/wwwfiles/ma_struktura/docs/plekp2004_2008_230304.pdf.
  • Zaprutko T., Nowakowska E., Kus K. i in., The Cost of Inpatient Care of Schizophrenia in the Polish and Ukrainian Academic Centers – Poznan and Lviv, Acad Psychiatry 2015; 39: 165–73. doi:10.1007/s40596-014-0198-4.