Lurazydon jest stosunkowo nowym lekiem przeciwpsychotycznym, stosowanym głównie w leczeniu schizofrenii. Lek ten stosowany jest również od 2013 r. w leczeniu stanów depresyjnych w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej typu I.

Lurazydon może być stosowany zarówno w monoterapii, jak i w schematach złożonych, w kombinacji z litem oraz kwasem walproinowym, często stosowanymi stabilizatorami nastroju.

Z uwagi na ograniczoną liczbę opcji terapeutycznych dla pacjentów w fazie depresyjnej choroby afektywnej dwubiegunowej, lurazydon wydaje się być wysoce skuteczną opcją terapeutyczną z akceptowalnym poziomem toksyczności.

Wyjątkowo akceptowalny jest również profil metaboliczny leku, zwłaszcza w porównaniu z olanzapiną, stosowaną często w kombinacji z fluoksetyną. Najczęściej występującymi działaniami niepożądanymi lurazydonu są senność i zmęczenie, co nie może dziwić biorąc pod uwagę profil farmakologiczny leku.

Niemniej jednak w porównaniu z innymi lekami stosowanymi w leczeniu depresji w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej, np. kwetiapiny, lurazydon cechuje mniejszy potencjał wywoływania senności i zmęczenia oraz mniejszy wpływ na przyrost masy ciała.

Warto podkreślić, że istnieje jednak istotna różnica między badaniami klinicznymi a rzeczywistą praktyką kliniczną, gdzie istotna liczba pacjentów stosujących lurazydon decyduje się na jego odstawienie z uwagi na działania niepożądane.

Dalsze badania powinny koncentrować się na określeniu miejsca lurazydonu w terapii depresji w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej typu II i zdefiniowaniu populacji odnoszących największą kliniczną korzyść ze stosowania lurazydonu.

Z uwagi na brak refundacji tego leku w Polsce, stosowanie lurazydonu wśród polskich pacjentów jest bardzo ograniczone. Analiza efektywności kosztowej leku w polskich warunkach jest oczekiwana i potrzebna.

Wprowadzenie

Leczenie choroby afektywnej dwubiegunowej stanowi niemałe wyzwanie dla współczesnej psychiatrii. Dostępność nowoczesnego leczenia zapewnia mniejszy stopień utraty jakości życia zależnej od zdrowia i pozwala na utrzymanie długotrwałej remisji, choć choroba ta nadal wiąże się dla wielu pacjentów z istotnym ryzykiem niepełnosprawności [1].

Szczególnym wyzwaniem pozostaje jednak leczenie fazy depresyjnej w ramach choroby afektywnej dwubiegunowej zarówno typu I, jak i typu II, w której to stany depresyjne stanowią główny komponent afektywny (poza stanami hipomaniakalnymi).

Typowe leczenie normotymiczne, oparte na tzw. stabilizatorach nastroju („normotymikach”), do których należą m.in. lit czy kwas walproinowy, wydaje się bardziej skuteczne w leczeniu stanów maniakalnych oraz terapii podtrzymującej, zapobiegającej nawrotom stanów maniakalnych, w chorobie afektywnej dwubiegunowej typu I (z wyraźnymi epizodami maniakalnymi) [2].

Zarówno lit, jak i kwas walproinowy są skuteczniejsze w zapobieganiu epizodom maniakalnym niż stanom depresyjnym w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej w porównaniu z karbamazepiną, której skuteczność jest dyskusyjna czy lamotryginą, stosowaną częściej w zapobieganiu epizodom depresyjnym niż w leczeniu ostrych zaburzeń (ang. acute depression) [3].

Trudności w leczeniu stanów depresyjnych

W przypadku stanów depresyjnych w przebiegu zaburzenia afektywnego dwubiegunowego stosowane schematy farmakoterapeutyczne obejmują m.in.:

1. zastosowanie kwetiapiny (w dawce od 200 do 400 mg na dobę, najczęściej w formulacji o przedłużonym uwalnianiu, która pozwala na zmniejszenie nasilenia działań niepożądanych);
2. zastosowanie lamotryginy (dawki stosowane w ramach badań klinicznych wynoszą od 100 do 400 mg; zwykle w psychiatrii 200 mg na dobę. Lamotrygina jest najczęściej stosowana w terapii podtrzymującej, jej stosowanie w ostrej fazie choroby budzi zaś więcej wątpliwości) oraz
3. zastosowanie połączenia fluoksetyny z olanzapiną (z istotnym ograniczeniem z uwagi na niekorzystny profil metaboliczny neuroleptyku).

Postępowaniem z wyboru jest również optymalizacja leczenia normotymicznego, w tym tam, gdzie to jest możliwe (z uwagi na wąski indeks terapeutyczny) podniesienie stężenia litu przez modyfikację schematu dawkowania [4].

Znacząca liczba pacjentów będzie jednak wymagać schematów wielolekowych, do których należą m.in.: zastosowanie dwóch normotymików (np. lit z kwasem walproinowym czy lit z lamotryginą), połączenie normotymika z lekiem o działaniu przeciwdepresyjnym (np. lamotrygina z bupropionem) czy wspomniane wcześniej połączenie atypowego neuroleptyku z klasycznym lekiem przeciwdepresyjnym (np. olanzapina z fluoksetyną) [5,6].

Lurazydon – nowa opcja terapeutyczna dla pacjentów w fazie depresyjnej

Stosunkowo nową opcją terapeutyczną dla pacjentów z chorobą afektywną dwubiegunową jest lurazydon, atypowy neuroleptyk stosowany w leczeniu schizofrenii. W przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej lurazydon może być stosowany zarówno w monoterapii, jak i w leczeniu skojarzonym z litem czy kwasem walproinowym.

Stosowanie klasycznych leków przeciwdepresyjnych w monoterapii jest niewskazane z uwagi na brak efektywności klinicznej i pewne ryzyko indukowania stanów maniakalnych, zwłaszcza w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej z szybką zmianą faz (ang. rapid cycling).

Do najczęściej stosowanych leków przeciwdepresyjnych używanych w połączeniu z normotymikami należą bupropion i citalopram [7,8].

Lurazydon – wysoka skuteczność przy dobrej tolerancji leczenia

Lurazydon jest lepiej akceptowany przez pacjentów niż starsze neuroleptyki atypowe. Cechuje go wywoływanie mniejszej senności i pozytywny wpływ na zdolności kognitywne oraz mniejszy negatywny wpływ na przyrost masy ciała – przy porównywalnej efektywności leczenia w schizofrenii czy chorobie afektywnej dwubiegunowej – w porównaniu z innymi atypowymi neuroleptykami, np. kwetiapiną [9].

Lurazydon jest zarejestrowany w farmakoterapii schizofrenii oraz depresji w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej typu 1 zarówno w monoterapii, jak i w schematach wielolekowych (USA) [10,11].

Wiele randomizowanych badań klinicznych wskazuje na efektywność lurazydonu w przebiegu depresji w chorobie afektywnej dwubiegunowej typu 1.

Lurazydon w dawce 80-120 mg dziennie okazał się skuteczniejszy niż placebo w czasie trwającego 6 tygodni badania klinicznego z wykorzystaniem skali MADRS (ang. Montgomery-Asberg Depression Rating Scale) oraz skali CGI-BP (ang. Clinical Global Impressions scale for use in bipolar illness).

Lurazydon minimalnie wpłynął na poziom lipidów oraz kontrolę glikemii w populacji objętej badaniem. Warto zauważyć, że w niniejszym badaniu lurazydon był stosowany w monoterapii [12].

Lek może być również elementem schematu wielolekowego. Lurazydon w połączeniu z litem lub kwasem walproinowym okazał się cenną opcją terapeutyczną, dobrze tolerowaną przez pacjentów [13].

Stosowanie lurazydonu w porównaniu z innymi lekami przeciwpsychotycznymi (kwetiapiną, olanzapiną, risperidonem) wiązało się z mniejszym ryzykiem hospitalizacji na oddziale psychiatrycznym.

W badaniu obserwacyjnym przeprowadzonym w USA, tylko stosowanie arypiprazolu i zyprazydonu w porównaniu z terapią lurazydonem wiązało się z mniejszym ryzykiem hospitalizacji psychiatrycznej wśród dorosłych pacjentów z rozpoznaniem choroby afektywnej dwubiegunowej [14].

W warunkach ambulatoryjnych poziom akceptowalności leku przez pacjentów był już zdecydowanie mniejszy. U 54% pacjentów lurazydon został odstawiony z uwagi na działania niepożądane, niemniej jednak badanie prowadzone było wśród pacjentów przyjmujących co najmniej dwa inne leki psychotropowe [15].

Inne badanie natomiast pokazało wyjątkową skuteczność lurazydonu w leczeniu stanów depresyjnych u osób z chorobą afektywną dwubiegunową, należących do populacji geriatrycznej. Pacjenci włączeni do badania mieli od 55 do 75 lat.

Analiza post-hoc potwierdziła przeciwdepresyjne działanie leku przez okres obserwacji trwający sześć miesięcy, przy minimalnym wpływie na masę ciała czy parametry lipidowe.

Do badania zostali włączeni pacjenci, u których efekt przeciwdepresyjny leczenia (lurazydon w monoterapii lub w połączeniu z kwasem walproinowym albo litem) został zaobserwowany w trakcie 6-tygodniowego badania klinicznego.

Tym samym wydaje się, że lurazydon wykazuje się dobrym działaniem normotymicznym. Nie bez znaczenia jest fakt, że eutymię (prawidłowy nastrój) udaje się osiągnąć przynajmniej u pewnej populacji pacjentów, przy zastosowaniu monoterapii [16].

Autor:
mgr farm., lic. fil. Damian Świeczkowski
I Katedra i Klinika Kardiologii,
Gdański Uniwersytet Medyczny

Artykuł został opublikowany na łamach 52. wydania kwartalnika „Farmakoekonomika Szpitalna”

Źródła:

• • • 1. 1. Müller J.K., Leweke F.M.: Bipolar disorder: clinical overview. Klinik bipolarer Erkrankungen. Medizinische Monatsschrift für Pharmazeuten. 2016. Vol. 39, No. 9, 363-369.
         2. Tondo L., Vázquez G.H., Baldessarini R.J.: Depression and Mania in Bipolar Disorder. Current Neuropharmacology. 2017. Vol. 15, No. 3, 353-358.
         3. Hirschfeld R.M.: Differential diagnosis of bipolar disorder and major depressive disorder. Journal of Affective Disorders. 2014. Vol. 169, Suppl. 1, 12-16.
         4. Malhi G.S., Gessler D., Outhred T.: The use of lithium for the treatment of bipolar disorder: Recommendations from clinical practice guidelines. Journal of Affective Disorders. 2017. Vol. 217, 266-280.
         5. Yatham L.N., Kennedy S.H., Parikh S.V. et al.: Canadian Network for Mood and Anxiety Treatments (CANMAT) and International Society for Bipolar Disorders (ISBD) 2018 guidelines for the management of patients with bipolar disorder. Bipolar Disorders. 2018. Vol. 20, Issue 2, 97-170.
         6. Goodwin G.M., Haddad P.M., Ferrier I.N. et al.: Evidence-based guidelines for treating bipolar disorder: Revised third edition recommendations from the British Association for Psychopharmacology. Journal of Psychopharmacology. 2016. Vol. 30, Issue 6, 495-553.
         7. Geddes J.R., Miklowitz D.J.: Treatment of bipolar disorder. Lancet. 2013. Vol. 381, Issue 9878, 1672-1682.
         8. Fountoulakis K.N., Yatham L., Grunze H. et al.: The International College of Neuro-Psychopharmacology (CINP) Treatment Guidelines for Bipolar Disorder in Adults (CINP-BD-2017), Part 2: Review, Grading of the Evidence, and a Precise Algorithm. International Journal of Neuropsychopharmacology. 2017. Vol. 20, Issue 2, 121-179.
         9. Ostacher M., Ng-Mak D., Patel P., Ntais D., Schlueter M., Loebel A.: Lurasidone compared to other atypical antipsychotic monotherapies for bipolar depression: A systematic review and network meta-analysis. The World Journal of Biological Psychiatry: The official Journal of the World Federations of Societies of Biological Psychiatry. 2018. Vol. 19, No. 8, 586-601.
         10. Ali Z., Tegin C., El-Mallakh R.S.: Evaluating lurasidone as a treatment option for bipolar disorder. Expert Opinion on Pharmacotherapy. 2020. Vol. 21, No. 3, 253-260.
         11. Fornaro M., De Berardis D., Perna G. et al.: Lurasidone in the Treatment of Bipolar Depression: Systematic Review of Systematic Reviews. http://downloads.hindawi.com (stan z dn. 20.08.2020 r.).
         12. Loebel A., Cucchiaro J., Silva R. et al.: Lurasidone monotherapy in the treatment of bipolar I depression: a randomized, double-blind, placebo-controlled study. The American Journal of Psychiatry. 2014. Vol. 171, No. 2, 160-168.
         13. Loebel A., Cucchiaro J., Silva R. et al.: Lurasidone as adjunctive therapy with lithium or valproate for the treatment of bipolar I depression: a randomized, double-blind, placebo-controlled study. The American Journal of Psychiatry. 2014. Vol. 171, No. 2, 169-177.
         14. Ng-Mak D., Halpern R., Rajagopalan K., Loebel A.: Hospitalization risk in bipolar disorder patients treated with lurasidone versus other atypical antipsychotics. Current Medical Research and Opinion. 2019. Vol. 35, No. 2, 211-219.
         15. Miller S., Do D., Gershon A. et al.: Longer-Term Effectiveness and Tolerability of Adjunctive Open Lurasidone in Patients With Bipolar Disorder. Journal of Clinical Psychopharmacology. 2018. Vol. 38, No. 3, 207-211.
         16. Forester B.P., Sajatovic M., Tsai J., Pikalov A., Cucchiaro J., Loebel A.: Safety and Effectiveness of Long-Term Treatment with Lurasidone in Older Adults with Bipolar Depression: Post-Hoc Analysis of a 6-Month, Open-Label Study. The American Journal of Geriatric Psychiatry. 2018. Vol. 26, Issue 2,150-159.