O cyfryzacji w medycynie, optymalizacji pracy i komunikacji w zespole medycznym, roli farmaceuty klinicznego, a także o farmakoterapii wspieranej nową technologią, pacjentocentryzmie i wskazówkach dla farmaceutów pragnących w większym stopniu wspierać proces leczenia… O tych i wielu innych obszarach opowiada Prezes Europejskiego Stowarzyszenia Farmaceutów Klinicznych (z ang. European Association of Clinical Pharmacists), dr BJF (Bart) van den Bemt, PharmD/PhD.
Jako Prezes Europejskiego Stowarzyszenia Farmaceutów Klinicznych, w jaki sposób postrzega Pan połączenie technologii z medycyną? Jakie niesie to ze sobą szanse i korzyści dla personelu medycznego, szpitali i pacjentów?
W przeciągu dekady, liczba pacjentów w podeszłym wieku wymagających leczenia podwoi się, natomiast liczba personelu zmniejszy się o połowę. Istniejący model opieki generalnie nie jest jeszcze w pełni zrównoważony, stanowiąc swego rodzaju barierę, którą pomoże pokonać technologia. Poza tym może ona także ułatwić komunikację pomiędzy dostawcami usług medycznych a osobami chorymi. Obecnie komunikacja na linii dostawcy usług medycznych (DUM) i pacjenci w przerwach pomiędzy kolejnymi wizytami u lekarza praktycznie nie występuje. Rozwiązaniem tego problemu są działania w zakresie e-zdrowia, które przyśpieszą i ułatwią komunikację pomiędzy DUM a pacjentami, nawet wtedy, gdy ci przebywają w domu.
W jaki sposób digitalizacja wpływa na globalny rynek medyczny?
Myślę, że digitalizacja, po pierwsze wzmocni pozycję pacjentów na rynku medycznym, ponieważ informacje na temat leczenia oraz innych dostawców usług medycznych (DUM) będą łatwiej dostępne. Po drugie, inteligentne systemy/urządzenia/ sztuczna inteligencja dostarczą mnóstwo danych dotyczących opieki zdrowotnej, czyniąc ją bardziej spersonalizowaną. Po trzecie, digitalizacja zmieni rolę istniejących DUM. Zadania doradcze oraz edukowanie pacjentów będą odgrywać większe znaczenie, a logistyka (farmaceutyczna), włącznie z wydawaniem leków, stanie się bardziej scentralizowana.
Czy cyfryzacja przyczynia się również do zmian w procesie farmakoterapii oraz oddziałuje na codzienną pracę farmaceutów szpitalnych i klinicznych?
Zdecydowanie! Dystrybucja zostanie scentralizowana, podczas gdy nowe dane i nowoczesne technologie komunikacyjne umożliwią nam dostęp do informacji na temat pacjentów i kontakt z samymi chorymi. Posiadając większą ilość danych, spersonalizujemy leki pacjentów i poinstruujemy ich zdalnie, na podstawie pomiarów wykonanych na odległość oraz dostępnych wyników badań, jak je stosować.
Farmakoterapia wspierana nowymi technologiami jest …? – Co Panu, jako Prezesowi Europejskiego Stowarzyszenia Farmaceutów Klinicznych, przychodzi na myśl?
Sztuczna inteligencja pomoże farmaceutom klinicznym, udzielać porad i dopasować leczenie do indywidualnych potrzeb pacjenta. Dla przykładu, druk 3D umożliwi nam dostosowanie postaci leku do osoby chorej, i co ważne, będziemy w stanie monitorować farmakoterapię na odległość.
Jakie rozwiązania cyfrowe w zakresie optymalizacji farmakoterapii są stosowane na świecie?
Cyfrowa weryfikacja leków, drukowanie 3D, urządzenia ubieralne mierzące parametry zdrowia i zachowanie pacjenta, konsultacje przez aplikacje takie jak FaceTime, które umożliwiają edukację pacjentów.
W jaki jeszcze sposób technologia może wspierać leczenie pacjentów?
Jak już wspominałem, więcej informacji będzie dostępnych dla pacjentów, a to ułatwi indywidualne podejście do leczenia. Pomoże również w komunikacji pomiędzy pacjentem a dostawcami usług medycznych. Będzie to możliwe poprzez aplikacje (FaceTime, Skype) czy urządzenia ubieralne oraz inne narzędzia komunikacji ułatwiające interakcje pomiędzy DUM a pacjentami.
Czy personalizacja leczenia i kierunek w stronę pacjentocentryzmu, to już fakt czy daleka przyszłość?
Moim zdaniem, wystartowaliśmy, ale sami jeszcze możemy nie wiedzieć do końca, dokąd zmierzamy. Personalizujemy leczenie, opierając się na chorobach współistniejących, wynikach badań laboratoryjnych, farmakogenetyce czy przekonaniach i obserwacji samych pacjentów. Jednakże to dzięki dużej ilości danych oraz genomice, poszerzymy naszą wiedzę na temat indywidualizacji leczenia. Z drugiej strony, naprawdę uważam, że zmiana zachowania pacjentów dotycząca leczenia w szczególności przestrzegania zaleceń lekarskich, które różni się w zależności od osoby, również stanowić będzie ważny cel w indywidualizacji leczenia.
Jak w Pana opinii, technologia może usprawnić codzienną pracę i komunikację pomiędzy zintegrowanym zespołem medycznym?
Ciekawe pytanie. Myślę, że technologia może usprawnić integrację zespołu terapeutycznego w celu konsultacji przypadku medycznego i zleconej farmakoterapii, a także występujących objawów, niezależnie od odległości, co jest cenne na przykład podczas leczenia chorób rzadkich.
Jaką rolę farmaceuta kliniczny odgrywa w zespole medycznym?
Farmaceuta kliniczny jest ekspertem w zakresie leków oraz tego, jak pacjenci reagują na leki zarówno pod względem farmakologicznym oraz jak stosują się do zaleceń w ich stosowaniu. Z mojego doświadczenia wynika, że jako farmaceuci, możemy indywidualnie dobrać lek, jego postać i sposób przyjmowania do pacjenta, co zapewnia optymalne stosowanie danego leku.
Jakie korzyści niesie za sobą obecność farmaceuty klinicznego na oddziale? Myślę o obszarach zarówno ekonomicznych, jak i medycznych i społecznych.
Farmaceuci kliniczni, pracujący na oddziałach szpitalnych, zwiększają efektywność, bezpieczeństwo i opłacalność stosowania leku oraz kontrolę nad całą gospodarką lekową.
Jakie są perspektywy rozwoju i główne trendy rynkowe farmacji klinicznej na świecie?
Myślę, że dla farmaceutów klinicznych mniej istotna będzie dystrybucja leków, natomiast coraz większego znaczenia nabierze prawidłowa farmakoterapia. Możemy stać na straży bezpieczeństwa stosowania leków i kosztów związanych z leczeniem, poprzez udzielanie rad pacjentom i osobom wypisującym recepty, aby zoptymalizować i spersonalizować stosowanie produktów leczniczych. Ponadto, coraz więcej terapii stanie się spersonalizowanych, co oznacza, że my – farmaceuci, powinniśmy być przygotowani do tego, aby wybierać odpowiedni lek dla odpowiedniego pacjenta i w odpowiedniej dawce i postaci.
Czy według Pana, Polska idzie w dobrym kierunku w zakresie rozwoju farmacji klinicznej? Od czego i jak powinniśmy zacząć? Jakie rady i wskazówki dałby Pan polskim farmaceutom, którzy chcieliby rozwijać się w kierunku farmacji klinicznej?
Myślę, że należy zacząć od dokonania wyboru: jaką wartość mogę dostarczyć jako farmaceuta kliniczny opiece zdrowotnej? Jak już wcześniej powiedziałem, uważam, że wartością farmaceutów klinicznych jest wiedza na temat leków i pacjentów. Powinniśmy być ekspertami w zakresie indywidualizacji leczenia, zarówno pod względem farmakologicznym, jak i zachowania w kontekście przestrzegania zaleceń lekarskich. Po wyborze tego kierunku pierwsze, co trzeba zrobić, to wybrać działania, które należy porzucić, aby mieć czas na wykonanie tego, co naprawdę chce się zrobić. Potem na pewno warto zacząć rozmawiać z osobami ordynującymi lekami i pacjentami, aby zaoferować im swoją wiedzę. Za tym idzie dowiedzenie się, jak najefektywniej można zająć się pacjentami oraz sytuacjami, w których my, jako farmaceuci kliniczni naprawdę możemy wnieść swój wkład, a przecież takich okoliczności i obszarów jest mnóstwo!
Autorzy:
Redakcja / dr BJF (Bart) van den Bemt
Prezes Europejskiego Stowarzyszenia Farmaceutów Klinicznych
z ang. European Association of Clinical Pharmacists
Wywiad pochodzi z 3 numeru dodatku tematycznego Lideo: „Technologie i innowacje nieodłączną częścią medycyny” do kwartalnika „Farmakoekonomika Szpitalna”