Finlandia jest jednym z najlepiej rozwiniętych gospodarczo krajów UE, posiada niezliczone bogactwa naturalne. Wszystkie jej dziedziny życia są oparte na europejskich standardach między innymi służba zdrowia kooperująca z sektorem farmaceutycznym. Zastanawiam nad tym, czy poziom świadczonych usług medycznych jest satysfakcjonujący dla fińskich pacjentów?
Na wstępie zajmę się przedstawieniem systemu opieki zdrowotnej Finlandii, ze szczególnym uwzględnieniem sektora farmaceutycznego. Objaśnię jego strukturę, role jaką pełni w fińskim społeczeństwie. W oparciu o fińskie dane statystyczne przybliżę sytuacje tamtejszej służby zdrowia, której funkcjonowanie jest oparta na systemie ubezpieczeń zdrowotnych. System ten pokrywa potrzeby związane z leczeniem wielu chorób występujących w całej fińskiej populacji. Jest to związane ze sprzedażą i refundacją leków stosowanych w leczeniu chorób przewlekłych wydawanych na receptę.
W 1970 roku Finowie wdrożyli w życie projekt Karelia, który polegał na wprowadzeniu specjalnej diety, higienicznego trybu życia oraz uprawianiu sportów rekreacyjnych. Poprzez te działania udało się obniżyć częstotliwość występowanie chorób układu krążenia tak zwanych CVD (cardio vascluar disesases).
Fiński system opieki zdrowotnej daje każdemu obywatelowi jednakowy dostęp do usług medycznych oferowanych zarówno przez jednostki sektora państwowego, jak również sektora prywatnego. W Finlandii znajduje się czterysta pięćdziesiąt ośrodków sprawujących opiekę nad zdrowiem obywateli.
Lokalne ośrodki i szpitale zapewniają podstawową opiekę zdrowotną do której również należą specjalistyczne ośrodki – szpitale uniwersyteckie zatrudniające wykwalifikowany personel. Całkowity koszt opieki zdrowotnej stanowi 7% całego dochodu brutto kraju w 2002 (WHO 2003), który w całości jest fundowany z podatków.
Prywatna służba zdrowia, oferuje głównie usługi z zakresu stomatologii, jak również opiekę nad zakładami pracy. Największym problemem jest starzenie się społeczeństwa. Finlandia stara się zlikwidować ogniska ryzyka społecznego, jak itp. otyłość, która w dużym stopniu obciąża budżet państwa. Korzystniej jest prowadzić działania prewencyjne, niż leczyć. Ostatnim problemem jest narastająca migracja ludności do dużych miast, jak Helsinki.
Finowie wprowadzili narodowy projekt zapewniający przyszłość w opiece zdrowotnej, którego celem jest zapewnienie jak najlepszej jakości świadczonych usług swoim obywatelom, a pracownikom zatrudnionym w tych placówkach godziwe zarówno wynagrodzenie za wykonywaną pracę. Organem odpowiedzialnym za jego wprowadzenie było Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej w roku 2002. Faktem jest, że pracodawcy -właściciele placówek fińskiej służby zdrowia każdego roku mają obowiązek wysyłać swoich pracowników na kilkudniowe szkolenia ciągle stosowne do ich wykształcenia.
Publiczny system opieki zdrowotnej ma obowiązek zapewnić pacjentom dostęp do centrów opieki w sytuacji niewymagającej stałej opieki tzn. kiedy okoliczności zmuszają do skorzystania, a szczególnie wtedy gdy powstały w następstwie nagłego zdarzenia losowego. Natomiast pacjent potrzebujący skierowanie na wizytę do lekarza specjalisty udaje się w tej sprawie do swojego lekarza pierwszego kontaktu, który weryfikuje zasadność jego wystawienia. Takie skierowanie do specjalisty w Finlandii jest ważne trzy miesiące od daty jego wystawienia i w tym okresie dana osoba musi zgłosić się na wizytę. W celu zapewnienia ciągłości usług medycznych specjalistyczna opieka powinna być dostępna przez okres 3 miesięcy. Zazwyczaj z reguły jest to kwestia kilku dni, a nawet godzin od momentu zgłoszenia się pacjenta. W Finlandii ilość lekarzy jest porównywalna do innych krajów europejskich. Co ciekawe, że na jednego statystycznego lekarza przypada na niewiele ponad trzystu pacjentów w wieku produkcyjnym. Około 47% lekarzy pracuje w szpitalach, a tylko 22% w centrach opieki.
Opieka dentystyczna jest świadczona tylko przez prywatne przychodnie (gabinety) lekarskie a ich pacjentami są przede wszystkim osoby dorosłe. Ich zadaniem naczelnym jest zapewnienie możliwość skorzystania z ich pomocy w czasie mniejszym, niż 19 dni. Poza tym tamtejsze przychodnie zapewniają opiekę dentystów osobom powyżej dziewiętnastego roku życia, ale jest ona płatna. W poniższej tabeli przestawiam personel jaki jest zatrudniany w fińskiej służbie zdrowia.
Tabela 1. Stan ilościowy zatrudnionego personelu w fińskiej służbie zdrowia.
| Personel | Całkowita liczba pracujących |
| Lekarze | 18 |
| Dentyści | 5 |
| Weterynarze | 2 |
| Pielęgniarki | 61 |
| Farmaceuci (magister) | 2 |
| Technicy (licencjat) | 6 |
Zgodnie z przeprowadzonym badaniem przez (Helakorpi et itp. 1995) stwierdzono, że ponad ćwierć finów będących pod stałą opieką lekarską w ciągu ostatnich kilku lat, choruje na choroby przewlekłe. Na podstawie posiadanych badań statystycznych można stwierdzić, że do najczęściej występujących przewlekłych schorzeń zalicza się przede wszystkim: nadciśnienie tętnicze, astmę oraz choroby układu krążenia. W 2003 roku zrefundowano z pieniędzy SII – (polisa ubezpieczeniowa) prawie pół miliona leków pacjentów, którzy leczą się na nadciśnienie. Zauważa się również w ostatnim czasie w dość szybkie tempo wzrostu liczby osób chorujących na cukrzyce typu II. Co stanowi poważny problem zdrowotny dla fińskiej służby zdrowia. Zainteresowane osoby tymi zagadnieniami informuję, że są one dostępne na stronach www.nam.fi/.
W ostatnich kilku latach większość sprzedawanych specyfików to leki stosowane w leczeniu chorób serca i układ krążenia. Po mimo to na pierwszy miejscu nadal plasują się specyfiki stosowane w leczeniu schorzeń układu nerwowego a, jest to podyktowane wprowadzaniem nowych technologii do ich produkcji, co w efekcie przyczynia się do dynamicznego twórczego rozwoju nowej grupy leków. W Finlandii roczny wzrost sprzedaży kształtuje się na poziomie około 10%. Całkowita wartość sprzedaży brutto w 2003 roku przy cenach zawierających podatek VAT wynosiła około 2,16 biliona euro. A oprócz tego w roku największą wartość sprzedaży osiągnęły leki hipolipemiczne (obniżające poziom cholesterolu) – z grupy statyn takie, jak simvastatyna i atorvastatyna.
Jeśli biorąc pod uwagę ilość stosowanych leków przez pacjentów przy uwzględnieniu (DDD/1000 mieszkańców na dzień) okazuje się że największą grupę specyfików stanowią leki przyjmowane w choroby układu krążenia. W 2003 roku najczęściej sprzedawanymi specyfikami były stosowane w prewencji zawału serca oraz miażdżycy naczyń obwodowych, które w swoim składzie zawierały kwas salicylowy. Dla lepszego zrozumieniu w/w zagadnienia podaje wyjaśnienie znaczenie skrótu – „(DDD; defined daily dose) – jest to określona dawka dobowa; jednostka używana w międzynarodowych badaniach użyteczności leków, jak również z systemem klasyfikacji Anatomiczno -Terapeutyczno -Chemicznej (ATC). DDD określa się ją, jako przeciętną dawkę dzienną leku stosowanego w celu leczenia głównego wskazania określonego kodem ATC u osób dorosłych. Zazwyczaj wybiera się terapeutyczną dawkę podtrzymującą. DDD jest zwykle taka sama dla różnych sposobów dawkowania tego samego leku. Rożne formy chemiczne leku (itp. sole) zwykle nie mają odzwierciedlenia w postaci odmiennych DDD. Ocena (validation) DDD może być dokonana przy użyciu danych pochodzących z recept.”[1]
Biorąc pod uwagę procentowy udział całkowitej sprzedaży specyfików można stwierdzić, że około 70% tej ilości stanowiły leki przepisywane na receptę, zaś około 15% były to leki bez recepty. W odniesieniu do tego wartość sprzedaży hurtowej w 2002 roku wyniosła około 272 miliony euro, co ozn. Że wartość ta w stosunku do 2003 roku wzrosła około 4 %. Z przeprowadzonych obserwacji rynku farmaceutycznego można wnioskować, że nadmierne zaopatrywanie się finów w duże ilości leków w celu samoleczenia w konsekwencji prowadzi do niebezpiecznych nadużyć z ich strony. Warto zauważyć, że ten sam problem występuje na całym świecie. Do najczęściej kupowanych specyfików zalicza się tu następujące grupy leków, są to: niesterydowe leki przeciwzapalne, witaminy, makro i mikro elementy. Jednak faktyczna ilość używanych specyfików jest znacznie wyższa od tej, jaką podają statystyki. Wynika to z braku uwzględnia w tych wytycznych pozostałego asortymentu jaki znajduje się na stanach magazynowych są to między innymi; ziół, suplementów diety, materiały opatrunkowe itp.
Reasumując, powyższa analiza sytuacji fińskiego systemu opieki zdrowotne w niewielkim stopniu przedstawiła problemy z jakimi muszą zmagać się Finowie. Należy sobie zdać sprawę z tego, że cytowane tutaj wartości statystyczne nie są do końca wiarygodne. Dodatkowym utrudnieniem jest zmieniająca się wartość ogólnej liczby ludności chorującej na daną jednostkę chorobową. Jednak można pokusić się o następujący wniosek, że Finowie podobnie jak Polacy oraz inni Europejczycy posiadają te same nawyki dietetyczne, prowadzenia własnego stylu życia.
Autorzy:
Piotr Merks; Dariusz Kuźnicki
Źródła:
- Bochenek T., Ryś A., Topór-Mądry R.: Słownik Polsko – Angielski terminów farmakoepidemiologicznych i farmakoekonomicznych. Szkoła Zdrowia Publicznego Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1997.