Wielochorobowość i łącząca się z nią polifarmakoterapia potrafi nastręczyć wielu wątpliwości i problemów podczas procesu koncyliacji lekowej. Nie mniej jednak pozyskanie najlepszej informacji o dotychczasowym leczeniu i podjęcie kroków w kierunku optymalizacji farmakoterapii jest jednym z istotnych narzędzi pracy farmaceuty klinicznego. Niestety, jak w każdej dziedzinie, ilość pacjentów wymagających uwagi często wykracza poza nasze możliwości. Dlatego wówczas warto znaleźć inne drogi i narzędzia wspomagające proces leczenia.
Pacjent geriatryczny okiem farmaceuty
Pacjent geriatryczny z reguły spełnia przynajmniej dwa kryteria skupiające na nim uwagę farmaceuty klinicznego – wiek oraz ilość przyjmowanych medykamentów. Kolejnymi kryteriami mogą być: przyjmowanie leków z grupy wysokiego ryzyka (wymagających szczególnego monitorowania lub obarczonych wysokim ryzykiem działań niepożądanych) niedawna hospitalizacja, niewydolność nerek bądź wątroby itd. W związku z tym powstają liczne narzędzia mające na celu zidentyfikowanie osób hospitalizowanych, które uzyskają największą korzyść z opieki farmaceuty.
Optymalizacja farmakoterapii z wykorzystaniem nowoczesnych rozwiązań IT
Narzędzia skierowane ku populacji geriatrycznej szczególną uwagę poświęcają potencjalnie niewłaściwym lekom (potentially inappropriate medicines – PIMs) oraz potencjalnie pominiętym lekom (potential prescribing omissions – PPOs). Jednymi z najpopularniejszych są kryteria STOPP/START stworzone przez O’Mahony i wsp. przedstawiające listę ewentualnych PIMs i PPOs dotykających osób powyżej 65 roku życia. Dzięki ich zestawieniu z aktualnie zleconą farmakoterapią można zoptymalizować dotychczasowe leczenie w oparciu o rzetelne dane. Chociaż wydaje się to znacznym ułatwieniem, w praktyce zidentyfikowanie pacjentów do przeglądu i odnalezienie ewentualnych problemów na zaproponowanej, dość rozległej liście może być bardzo czasochłonne. Z tego względu z pomocą przychodzą oprogramowania, które, bazując na elektronicznych kartach zleceń, automatycznie identyfikują PIMsPPOs i generują alerty oraz możliwe rozwiązania. Na kanwie doświadczeń autora wyżej wspomnianych kryteriów powstał europejski projekt SENATOR (Development and clinical trials of a new Software ENgine for the Assessment & optimization of drug and non-drug Therapy in Older peRsons), który zmierza do przygotowania narzędzia umożliwiającego skuteczną ocenę i optymalizację terapii osób w podeszłym wieku, zidentyfikowanie niepożądanych działań leków oraz wdrożenie odpowiedniego postępowania niefarmakologicznego. Innym przykładem może być włoski program INTERCheck. Opisane rozwiązania to z pewnością jedynie czubek góry lodowej. Ilustrują jednak potrzebę równoległego przekuwania badań naukowych w innowacyjne rozwiązania technologiczne zmierzające ku mądremu leczeniu.
Autor:
mgr farm. Kamila Urbańczyk
Wojewódzki Szpital Specjalistyczny we Wrocławiu
Źródła:
- Dalton, K., Curtin, D., Mahony, D. O. & Byrne, S. Evaluation of the clinical relevance of computer-generated STOPP / START recommendations for hospitalised older adults. Int. J. Pharm. Pract. Supp. 2, 5–6 (2019).
- Dalton, K., O’Brien, G., O’Mahony, D. & Byrne, S. Computerised interventions designed to reduce potentially inappropriate prescribing in hospitalised older adults : a systematic review and. Age Ageing 47, 670–678 (2018).
- O’Mahony, D., O’Sullivan, D., Byrne, S., O’Connor, M. N. & Ryan, C. STOPP / START criteria for potentially inappropriate prescribing in older people : version 2. Age Ageing 213–218 (2015). doi:10.1093/ageing/afu145