4 lutego obchodzimy Światowy Dzień Walki z Rakiem. W tym szczególnym czasie chcemy zwrócić uwagę na zapobieganie i leczenie chorób nowotworowych.
W Polsce choroby onkologiczne stanowią drugą najczęstszą przyczynę zgonów. Z danych Krajowego Rejestru Nowotworów wynika, że corocznie na nowotwory złośliwe zapada ponad 160 tys. osób, a 100 tys. umiera z ich powodu.
Dzięki prowadzonym od wielu dekad badaniom naukowym, wiemy że prowadzenie zdrowego trybu życia oraz wdrożenie i przestrzeganie kilku zasad może ograniczyć ryzyko zachorowania na pewne rodzaje nowotworów.
Nie da się przewidzieć u kogo dojdzie do rozwoju choroby nowotworowej. Jednakże u pewnej grupy ludzi ryzyko wystąpienia schorzeń onkologicznych jest znacznie wyższe ze względu na częste narażenie na substancje rakotwórcze, nadmierną ekspozycję na słońce bądź nieprawidłowy styl odżywiania się i niedostateczną aktywność fizyczną.
Niestety czynniki te często występują w tym samym czasie, co powoduje, że ryzyko zachorowania na chorobę nowotworową niestety wzrasta. Wiele przyczyn rozwoju nowotworów ma związek z naszym stylem życia. Co zatem warto zmienić by choć w pewnym stopniu ustrzec się przed chorobą? Poniżej przedstawiamy 10 zasad profilaktyki przeciwnowotworowej.
1. Nie pal
Aż 25 % zgonów spowodowanych chorobą nowotworową spowodowanych jest paleniem wyrobów tytoniowych. Zapewne paląc wiesz, że szkodzisz sam sobie. A czy jesteś świadomy, jak Twój nałóg wpływa na Twoich najbliższych? Bierne palenie zwiększa ryzyko wystąpienia następujących chorób, zarówno u dzieci jak i u dorosłych ↓
| Choroby u dzieci spowodowane biernym paleniem | Choroby u dorosłych spowodowane biernym paleniem |
|
|
Więcej na temat wpływu panie na zdrowie przeczytasz na 31 maja – Światowy Dzień Bez Tytoniu – Farmakoekonomika
2. Utrzymuj prawidłową masę ciała
Mechanizm wpływu nadwagi lub otyłości na rozwój choroby nowotworowej jest bardzo złożony i składa się na niego wiele czynników. Zaliczamy do nich:
- zwiększoną produkcję estrogenu – wysoki poziom tego hormonu koreluje ze zwiększonym występowaniem ryzyka nowotworów hormonozależnych takich jak rak piersi, trzonu macicy),
- większy poziom insulinopodobnego czynnika wzrostu (IGF), który związany jest z występowaniem raka wątroby, chłoniaków nieziarniczych (u mężczyzn), raka okrężnicy i pęcherza moczowego (u kobiet),
- zwiększona produkcja adipokin, które regulują wzrost komórek i procesy zapalne,
- zmieniona odpowiedź immunologiczna i stres oksydacyjny
Jednym ze sposobów na zmniejszenie ryzyka wystąpienia nowotworów jest profilaktyka i leczenie otyłości. O problemie otyłości w Polsce przeczytasz na: Problem otyłości w Polsce. Pora zadbać o zdrowie. – Farmakoekonomika
3. Pamiętaj o aktywności fizycznej
Namawianie do regularnego, intensywnego ruchu kojarzy się ze szczupłą i wyrzeźbioną sylwetką. Tymczasem aktywność fizyczna jest jednym z ważnych elementów trybu życia, który wpływa na ryzyko zachorowania na raka.
Istnieją przekonujące dowody naukowe, które wykazują i potwierdzają, że regularny, umiarkowany wysiłek fizyczny wpływa nie tylko pozytywnie, ale również stymulująco, na poprawne funkcjonowanie układu odpornościowego. W szczególności odnotowuje się wzrost limfocytów, które migrują z węzłów chłonnych do krwi i śledziony.
Najwięcej naukowych dowodów wskazuje na powiązanie braku ruchu i ryzyka zachorowania na raka jelita grubego. Uważa się, że zwiększająca się liczba zachorowań na raka jelita grubego w krajach rozwiniętych może być właśnie wynikiem siedzącego trybu życia i nadmiernie kalorycznej diety.
4. Prawidłowe odżywienie
Do blisko 30 % występujących nowotworów przyczynia się nieprawidłowa dieta. To w jaki sposób się odżywiamy, jest drugim po paleniu tytoniu elementem naszego codziennego życia mającym istotny wpływ na ryzyko wystąpienia choroby nowotworowej.
Związek między sposobem odżywiania się i nowotworami jest bardzo złożoną zależnością. Po części dlatego, że na dietę składają się tak różne pokarmy i tak różne składniki odżywcze. Wiele z nich wpływa na ryzyko rozwoju choroby nowotworowej, często w połączeniu z innymi czynnikami takimi jak palenie tytuniu czy spożywanie alkoholu.
Najlepiej udowodniono związek sposobu odżywiania się i raka jelita grubego, przełyku, żołądka, jamy ustnej. Natomiast w mniejszym stopniu dieta wpływa na zachorowania na raka wątroby, woreczka żółciowego i nerki.
5. Ogranicz spożycie alkoholu
Szacuje się, że od 2. do 4. %. wszystkich przypadków nowotworów spowodowanych jest pośrednio lub bezpośrednio przez alkohol. Regularne spożywanie alkoholu zwiększa ryzyko wystąpienia raka jamy ustnej, gardła, przełyku, krtani, wątroby i piersi u kobiet.
Pamiętaj, że palenie papierosów potęguje działanie alkoholu. Sam alkohol ułatwia i przyspiesza wnikanie substancji rakotwórczych zawartych w dymie papierosowym w obrębie jamy ustnej i gardła. Każda z tych używek z osobna jest więc wielokrotnie mniej groźna dla zdrowia.
Niestety kieliszek i papieros to często nierozłączna para, więc ci, którzy palą i piją narażają się na 10-100 razy większe ryzyko zachorowania na nowotwory.
6. Unikaj nadmiernej ekspozycji na promienie słoneczne (dotyczy to szczególnie dzieci)
Główną przyczyną powstawania zmian nowotworowych skóry jest ekspozycja na działanie promieniowania UV, a więc promienie słoneczne. Zatem profilaktyka nowotworów skóry to nie tylko używanie kremów z filtrami przeciwsłonecznymi.
Należy unikać przede wszystkim długotrwałej, nadmiernej ekspozycji na słońce, a przede wszystkim oparzeń słonecznych, które zwielokrotniają ryzyko wystąpienia nowotworu skóry.
By ułatwić rozpoznawanie czerniaka, wprowadzono odpowiednie systemy, które dzięki odpowiedniemu grupowaniu objawów klinicznych, mogą ułatwić postawienie prawidłowej diagnozy. Jednym z takich systemów (podstawowym) jest system kliniczny ABCDE, o którym przeczytasz na: 12 maja – Europejski Dzień Walki z Czerniakiem (farmakoekonomika.com.pl)
7. Chroń się przed działanie substancji rakotwórczych w miejscu pracy
Brak ochrony przed szkodliwymi substancjami chemicznymi obecnymi w miejscu pracy może przyczyniać się do wystąpienia wielu rodzajów nowotworów.
Narażenie na takie pierwiastki, jak chrom, nikiel czy arsen, zwiększa ryzyko wystąpienia raka płuca. Podobne działanie wykazuje azbest. U osób, które miały styczność z produktami ropopochodnymi i arsenem może rozwinąć się nowotwór skóry. Z kolei chlorek winylu wykazuje działanie rakotwórcze względem wątroby, benzen natomiast może przyczyniać się do zachorowania na białaczkę.
Przykładami działalności, która nie jest związana z przemysłem chemicznym, ale przy której rośnie zużycie substancji chemicznych, w tym takich o charakterze niebezpiecznym dla zdrowia:
– budownictwo i branże pokrewne,
– profesjonalne usługi sprzątające
– praca w szpitalach/laboratoriach
-działalność warsztatów samochodowych/mechanicznych
– działalność drukarska
– pracownie konserwatorskie
– działalność w przemyśle spożywczym,
– rolnictwo.
8. Karmienie piersią
Karmienie piersią to najprostszy i najlepszy sposób odżywiania niemowlęcia. Jednakże karmienie piersią to również obniżenie ryzyka zachorowania na raka piersi i raka jajnika u matki. Zgodnie z danymi American Academy of Pediatrics, karmienie piersią przez ponad 12 miesięcy zmniejsza ryzyko wystąpienia raka piersi i raka jajnika nawet o 28 % u kobiet karmiących w porównaniu do kobiet, które nigdy nie karmiły piersią.
A o korzyściach płynących z karmienia piersią dla dziecka przeczytasz w artykule: https://www.farmakoekonomika.com.pl
9. Szczepienie przeciwko HPV I HBV
Obecnie uważa się, że wszystkie przypadki raka szyjki macicy są poprzedzone przewlekłą infekcją HPV. Wyróżnia się 150 typów HPV chorobotwórczych dla człowieka, wśród których, typy 16 i 18 należą do wysoko onkogennych typów wirusa. Zakażenia HPV mogą prowadzić również do raka odbytu, przestrzeni ustno-gardłowej, pochwy, sromu, prącia.
Na całym świecie około 54% wszystkich przypadków raka wątrobowokomórkowgo jest związanych z infekcją HBV. W przypadku raka wątrobowokomórkowego, ryzyko jego rozwoju spowodowane wywołaniem infekcji HBV, może być znacznie zmniejszone w wyniku realizacji programu szczepień przeciwko HBV.
10. Badania przesiewowe
Mammografia
Wykonywanie badania mammograficznego zalecane jest co 2 lata u kobiet w wieku 50–69 lat. Mammografia jest badaniem radiologicznym i nie wymaga znieczulenia. Pozwala na wykrycie zmian, zanim będzie je można wyczuć lub zobaczyć. Wczesne rozpoznanie daje ponad 90% szans przeżycia kolejnych pięciu lat po diagnozie.
Cytologia
Raka szyjki macicy można rozpoznać już we wczesnym stadium, wykonując badanie cytologiczne polegające na pobraniu komórek z zewnętrznego kanału i tarczy szyjki macicy. Wykonywanie badania cytologicznego zalecane jest co 3 lata u kobiet w wieku 25–59 lat i powinna je wykonywać każda kobieta, nawet jeśli jest zaszczepiona przeciw HPV. Przy prawidłowych wynikach badania, cytologię należy powtarzać regularnie co 3 lata.
Kolonoskopia
W celu profilaktyki raka jelita grubego, kolonoskopia zalecana jest wszystkim w wieku od 55 do 64 lat. W Polsce od 2000 roku funkcjonuje program badań przesiewowych raka jelita grubego. O badaniach profilaktycznych raka jelita grubego przeczytasz na Rak jelita grubego a badania przesiewowe – Farmakoekonomika
Rak płuc
Dla szczególnie zagrożonych rakiem płuca opracowany został Ogólnopolski Program Wczesnego Wykrywania Raka Płuca. Więcej na ten temat dowiesz się na stronie: https://pacjent.gov.pl
Redakcja
Źródła:
- http://www.12sposobownazdrowie.pl/12_sposobow.pdf
- https://www.zwrotnikraka.pl/aktywnosc-fizyczna-a-choroba-nowotworowa/
- http://onkologia.org.pl/aktywnosc-fizyczna/
- http://www.pnmedycznych.pl/wp-content/uploads/2015/09/pnm_2015_673-676.pdf
- https://www.pip.gov.pl/pl/f/v/97579/br-chemiczne-zagroz.pdf
- https://www.zwrotnikraka.pl/karmienie-piersia-obniza-ryzyko-rozwoju-raka-sutka/
- https://journals.viamedica.pl/gastroenterologia_kliniczna/article/view/44598/35509
- http://onkologia.org.pl/dieta/
- http://onkologia.org.pl/alkohol/