Osteoporoza – jedno z najbardziej powszechnych zaburzeń dotykających układ kostny człowieka. W wyniku rozwoju tego schorzenia dochodzi do zwiększonej łamliwości kości. To skutek zmniejszenia masy kostnej, a co za tym idzie – nieprawidłowości jej budowie. W Światowy Dzień Chorych na Osteoporozę warto przypomnieć sobie co nieco o chorobie.

Następstwem rozwoju choroby są tzw. Złamania niskoenergetyczne – osteoporotyczne. Są to złamania spontaniczne, których ryzyko pojawienia się wzrasta wraz z wiekiem. Powstają one w wyniku upadku z tzw., wysokości własnej lub niewielkiego urazu, który u zdrowego człowieka nie spowodowałby żadnych uszkodzeń kostnych. Charakterystyczna w tego typie urazu jest dysproporcja między siłą z jaką następuje (może powstać nawet w wyniku zwykłego schylenia), a jego wielkością. Ważne jest także wykluczenie innych przyczyn złamania, np. powstałego w wyniku osłabienia struktury kostnej spowodowanej chorobą nowotworową.

Złamania najczęściej dotyczą

– trzonów kręgów,

– bliższego końca kości udowej, w szczególności szyjki kości udowej,

– bliższej części kości ramiennej,

– dystalnej części przedramienia.

Osteoporoza jest podstępną chorobą, długo nie dającą żadnych objawów czy symptomów, które zwiastowałyby postępującą destrukcję tkanki kostnej. Na osteoporozę najbardziej narażone są kobiety w okresie menopauzy (niskie stężenie/niedobór estrogenów powoduje zmniejszenie aktywności osteoblastów, a zwiększa działanie osteoklastów) oraz pacjenci po 70. roku życia. Na tej podstawie można różnicować osteoporozę na postmenopauzalną oraz starczą, wynikającą z wieku.

Profilaktyka

Nie od dziś wiadomo, że lepiej zapobiegać niż leczyć. Praktyki jakie należy wdrożyć, aby przeciwdziałać rozwijaniu się osteoporozy, powinny mieć miejsce już wśród młodych ludzi, u których kościec wciąż ulega kształtowaniu. Poza tym działaniami profilaktycznymi należy objąć osoby, które znajdują się w grupie ryzyka narażonych na osteoporozę. Zabiegi przeciwdziałające rozwijaniu się choroby obejmują sposoby farmakologiczne oraz niefarmakologiczne.

Jednym z podstawowych podejmowanych niefarmakologicznych kroków w walce z osteoporozą jest promowanie w społeczeństwie zdrowego stylu życia. Ma się on opierać między innymi na odpowiedniej podaży wapnia oraz witaminy D w diecie (oraz jej ewentualnej dodatkowej suplementacji), a także utrzymanie prawidłowej masy ciała. Ważny jest również regularny wysiłek fizyczny i zwalczanie nadużywania alkoholu oraz całkowite zaprzestanie palenia.

Kolejnym bardzo ważnym sposobem niefarmakologicznym w przeciwdziałaniu skutkom osteoporozy jest maksymalne ograniczenie upadków, które zwiększają ryzyko złamań. Pacjentów, którzy potrzebują wsparcia w funkcjonowaniu narządu ruchu, należy zaopatrzyć w pomoce ortopedyczne czy skorygować istniejące u nich wady wzroku. Dodatkowo, jeżeli pacjentowi dokuczają objawy takie jak zawroty głowy, hipotonia czy senność można zastanowić się nad korektą dawek substancji leczniczych (w szczególności uspokajających czy nasennych) lub zmianą leków przez lekarza na takie, które nie będą powodować działań niepożądanych wpływających na równowagę i koncentrację pacjenta.

Dobrze jest też leczyć choroby współistniejące, podczas których zwiększa się ryzyko rozwoju tzw. osteoporozy wtórnej, która może się rozwinąć w jako objaw innej choroby lub działanie niepożądane stosowanych leków. Osteoporoza wtórna często występuje u pacjentów z nadczynnością tarczycy, chorujących na cukrzycę typu 1., cierpiących na choroby reumatyczne, zaburzeń hormonalnych, czy zaburzeń funkcjonowania układu pokarmowego. Jako działanie niepożądane osteoporoza może rozwinąć się po zażywaniu przez pacjenta takich leków jak glikokortykosteroidy, heparyna, antagoniści witaminy K czy np. tamoksifen.

Leczenie farmakologiczne

W leczeniu osteoporozy najczęściej stosowane są preparaty bifosfonianów (alendronian, rizedronian, ibandronian, kwas zolendronowy), których wskazanie obejmuje zapobieganie złamaniom. Oprócz stosowania u kobiet z osteoporozą postmenopauzalną, preparaty wymienionych substancji używa się u mężczyzn z osteoporozą oraz w przypadkach osteoporozy powstałej na skutek stosowania glikokortykosteroidów. Preparaty bifosfonianów podawane są zarówno w postaci doustnej jak i dożylnie. Alternatywą dla bifosfonianów jest ranelinian strontu, stosowany w długotrwałym leczeniu ciężkiej postaci osteoporozy u kobiet i mężczyzn.

Dużą rolę w leczeniu odgrywa również denosumab – ludzkie przeciwciało monoklonalne podawane przez podskórne wstrzyknięcie raz na 6 miesięcy w udo, brzuch lub ramię. Podczas terapii pacjenci muszą koniecznie otrzymywać odpowiednią suplementację wapnia i witaminy D.

Podsumowanie

W światowym dniu chorych na osteoporozę pamiętajmy o tym, jak ciężkie powikłania i skutki może nieść za sobą osteoporoza. Oprócz kwestii zdrowotnych, problematyka osteoporozy tyczy się także konsekwencji finansowych – nie są to tylko koszty związane z leczeniem złamań i zapobieganiem ich wystąpienia, ale również z późniejszą ewentualną rehabilitacją po urazie oraz opieką nad pacjentem, w którą zaangażowane są osoby trzecie.

Autor:
mgr. farm. Justyna Kubiak

Źródła:

• • Postępowanie profilaktyczne, diagnostyczne i lecznicze. Wytyczne dla lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej. Buczkowski K.; Chlabicz S., Horst-Sikorska W., Jaroszyński A., Siebert J., Tałałaj M., Ignaszak-Szczepaniak M., Kardas M.,  Forum Medycyny Rodzinnej 2012, tom 6, nr 4, : 153–16
  • Osteoporoza – obraz kliniczny, czynniki ryzyka i diagnostyka. Tkaczuk-Włach J., Sobstyl M., Jakiel G., Przegląd Menopauzalny 2010; 2: 113–117
  • Osteoporoza – diagnostyka i terapia u osób starszych. Marcinowska-Suchowierska E., Czerwiński E., Badurski J., Walicka M., Marek Tałała M. Postępy Nauk Medycznych 2011, t. XXIV, nr 5 : 411-423